Η μαγεία (και τα προβλήματα) του να γράφεις μυθιστόρημα

Ναι, ξεκίνησα διορθώσεις στο μυθιστόρημά μου! Κανονικά θα έπρεπε αυτή τη στιγμή να υπάρχει και μια σαμπάνια στην άκρη του γραφείου μου για να εορταστεί αυτή η μεγάλη στιγμή, αλλά δυστυχώς όχι, δεν την έχω αγοράσει ακόμα. Τη φυλάω για την στιγμή που θα ολοκληρωθεί η επιμέλεια, κάτι που υποψιάζομαι πως θα αργήσει πάααααρα πολύ να γίνει. Γιατί; Γιατί ως νέα στο χώρο της συγγραφής αλλιώς φανταζόμουν τη διαδικασία της επιμέλειας και αλλιώς μου προέκυψε. Πίστευα πως οι μόνες διορθώσεις που θα έπρεπε να γίνουν στο προσχέδιό μου θα ήταν σχετικές με τα συντακτικά, εκφραστικά και νοηματικά λάθη (ή έστω σχετικές με τα λάθη της πλοκής και της ψυχολογίας των χαρακτήρων μου) αλλά τελικά δεν ήταν καθόλου έτσι. Αυτό που ξεκίνησε σαν μια εύκολη και σύντομη υπόθεση επιμέλειας κατέληξε να γίνει ένα βουνό από ριζικές και εκπληκτικά δύσκολες αλλαγές.

Χώρος και χρόνος πλοκής: Το βασικότερο πρόβλημα

Θα με έχετε ακούσει πολλές φορές να λέω στις αναρτήσεις μου το πόσο σημαντικός είναι ο χώρος και ο χρόνος στον οποίο διαδραματίζεται η ιστορία που γράφουμε. Επισημαίνεται ιδιαιτέρως σε μαθήματα δημιουργικής γραφής κι αυτό γιατί ο αναγνώστης τις περισσότερες φορές (αν όχι όλες) επιλέγει τα βιβλία που θα διαβάσει βάσει αυτού του κριτηρίου. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Πειραιώς σχετικά με τα κριτήρια επιλογής του αγοραστικού κοινού στην Ελλάδα τα μυθιστορήματα που εμπλουτίζουν σε εκλαϊκευμένη μορφή τις γνώσεις του αναγνώστη σε ιστορία, πολιτική, τέχνες και ψυχολογία προτιμώνται περισσότερο από τους αναγνώστες. Όταν ξεκίνησα να γράφω το πρώτο μου βιβλίο, προφανώς και δεν γνώριζα αυτή τη διαπίστωση (παρόλο που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η φρενίτιδα της εποχής σχετικά με μυθιστορήματα που διαδραματίζονται σε εποχές που συνέβησαν πολύ σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως η καταστροφή της Σμύρνης, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κ.α.) και, όταν την πληροφορήθηκα, το πρώτο πράγμα που αναρωτήθηκα ήταν τί έχει να προσφέρει το μυθιστόρημά μου στον υποψήφιο αναγνώστη; Πληροφορίες σχετικά με την ψυχολογία σίγουρα μπορεί να του προσφέρει (αυτό είναι κάτι που μπορώ με περηφάνια να παραδεχτώ), όμως σε θέματα ιστορίας και πολιτικής σαφέστατα υστερεί (και σε μεγάλο βαθμό μάλιστα). Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, δεν εννοώ ότι θα έπρεπε να έχω γράψει ένα πολιτικό ή ιστορικό μυθιστόρημα (αντί του αστυνομικού που έγραψα) για να πω ότι “ναι, έχω κάτι προσφέρω στον αναγνώστη”. Εννοώ ότι κοιτώντας το μυθιστόρημά μου με μια πιο σοβαρή ματιά, συνειδητοποιώ ότι η αστυνομική ιστορία που αφηγούμαι μοιάζει «αποκομμένη» από το περιβάλλον της και οι ήρωες της ζουν σε έναν κόσμο που, μπορεί μεν να μοιάζει με τον δικό μας, αλλά σίγουρα δεν είναι.**

**Οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες ενός μυθιστορήματος μπορεί να είναι φανταστικά πρόσωπα, όμως επειδή ο χώρος και ο χρόνος στον οποίο τοποθετούνται δεν είναι καθόλου φανταστικός, δεν γίνεται να μένουν ανεπηρέαστοι. Συμμορφώνονται στην πολιτική κατάσταση της εποχής, ανησυχούν για ενδεχόμενες στρατιωτικές απειλές ή οικονομικά προβλήματα, εκφράζουν γνώμη για τα κοινωνικά ζητήματα που τους αφορούν και διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τους με βάσει αυτά που βλέπουν και που βιώνουν.

Η Γαλλία, το μακρινό μέλλον και τα λάθη στο μυθιστόρημά μου

Το μυθιστόρημά μου ξεκίνησε σαν μία ιστορία που θα διαδραματιζόταν στη Γαλλία του 2040, σε ένα μακρινό μέλλον, δηλαδή, όπου η Ευρώπη θα είχε ξεπεράσει πια την οικονομική κρίση. Με λύπη μου συνειδητοποιώ τώρα το πόσο αφελές ήταν αυτό το σκεπτικό και το πόσο λάθος ήταν η επιλογή μου. Γιατί; Γιατί ενώ δεν είχα καμία πρόθεση να γράψω ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, χωρίς να το καταλάβω, η ιστορία που προέκυψε εμπίπτει στην κατηγορία του φανταστικού. Προφανώς και δεν έχω κανένα πρόβλημα με τη συγκεκριμένη λογοτεχνική κατηγορία, όμως επειδή δεν θεωρώ τον εαυτό μου συγγραφέα του φανταστικού – δεν έχω εντρυφήσει στην συγκεκριμένη κατηγορία, δεν ξέρω τις ανάγκες του συγκεκριμένου αναγνωστικού και, πιθανότατα, δεν πρόκειται στο μέλλον να γράψω μυθιστορήματα που θα ανήκουν στο συγκεκριμένο είδος – καλό θα ήταν το πρώτο μου βιβλίο να μην κατηγοριοποιηθεί ως τέτοιο. Για να μην συμβεί αυτό, θα πρέπει η εξιχνίαση του παρ’ ολίγον εγκλήματος που αφηγούμαι στο προσχέδιό μου να τοποθετηθεί στην Γαλλία του τώρα. Αυτή είναι η πρώτη εργασία συγγραφικής επιμέλειας που πρέπει να με απασχολήσει και, δυστυχώς, εδώ ακριβώς έρχεται και το πρώτο μου σοβαρό εμπόδιο: Ποιά «Γαλλία του τώρα«; Αυτή που βάλλεται από τρομοκρατικές επιθέσεις και βιώνει έντονα την ισλαμοφοβία; Ω, ναι. Δυστυχώς σε αυτή ακριβώς την Γαλλία!

Πράγματα που πρέπει να γίνουν…

Η συγγραφή ενός μυθιστορήματος δεν είναι (τελικά) εύκολη υπόθεση. Έτσι όπως τα έκανα, για να διορθωθεί η ιστορία που έχω γράψει, δύο λύσεις μόνο υπάρχουν: Ή που θα αλλάξω τη χώρα στην οποία διαδραματίζεται ή που θα αλλάξω το έτος (ή και τα δύο μαζί).

Το να αλλάξω τη χώρα που ζουν οι πρωταγωνιστές μου και αντί για τη Γαλλία να τους μεταφέρω κάπου αλλού, μόνο ένα πράγμα μου φέρνει στο μυαλό: την αυτοκτονία. Έχω ξοδέψει πάρα πολύ χρόνο στο να μελετήσω το χαρακτήρα των Γάλλων και να περιγράψω την πόλη όπου λαμβάνει χώρα το έγκλημα και, αν μπω στη διαδικασία να το αλλάξω, αυτό σημαίνει πως το προσχέδιο θα πρέπει να πεταχτεί στον κάδο των απορριμμάτων και να γραφτεί ξανά από την αρχή. Η δεύτερη λύση θεωρείται πιο ελκυστική και, σαν μια πρώτη σκέψη, προσανατολίζομαι στο να ορίσω το 2014 ως χρόνο αφήγησης, μιας και εκείνη η χρονιά ήταν η μόνη που επικρατούσε μια σχετική ηρεμία στην Γαλλία. (όπως καταλαβαίνετε, δεν με συγκινεί και τόσο η ιδέα του να θίξω ζητήματα ισλαμικής τρομοκρατίας στο βιβλίο μου και προσπαθώ πάσει θυσία να το αποφύγω!).

Για καλό και για κακό πάντως, έχω ήδη αρχίσει να μαζεύω τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων εκείνης της χρονιάς ώστε, αν είχε συμβεί κάποιο συνταρακτικό γεγονός στη Γαλλία, να μπορέσω να το μελετήσω και να το «ενσωματώσω» στην πλοκή μου. (βλέπε εικόνα επικεφαλίδας)

Ηθικό Δίδαγμα

Μην καθυστερείτε πολύ την συγγραφή και την αποστολή του μυθιστορήματός σας σε εκδοτικό οίκο προς αξιολόγηση! Ο χρόνος τρέχει, οι εποχές αλλάζουν και – όπως έπαθα κι εγώ – αυτό που θα προκύψει στο τέλος θα θέλει πολύ περισσότερες διορθώσεις απ’ όσες είχατε υπολογίσει να κάνετε.

Επίσης, κάντε μια συζήτηση με τον εαυτό σας ώστε να ξεκαθαρίσετε ποιό λογοτεχνικό είδος σας εκφράζει και με τί θέματα θα θέλατε να καταπιάνεστε σε βάθος χρόνου. Είναι πολύ σημαντικό για έναν συγγραφέα να βρει τη «θέση» του στη λογοτεχνία και να μην αναλώνεται σε κατηγορίες που ίσως στο μέλλον να μην τον απασχολήσουν ποτέ ξανά.

© Μιχελακάκη Μαρία

 

Βιβλιογραφία – Αναφορές:

• lemonde.fr
• Πάτσιου Κατερίνα, (2008), «Η αναγνωσιμότητα στην Ελλάδα και οι παράγοντες που την επηρεάζουν», Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων (Πανεπιστήμιο Πειραιώς)