Πώς δημιουργούμε χαρακτήρες σε ένα μυθιστόρημα;

Έχουν περάσει χρόνια (κυριολεκτικά και μεταφορικά) από την τελευταία ανάρτηση που έκανα με θέμα τις συμβουλές συγγραφής και νομίζω πως οφείλω να κάνω ένα δυναμικό come back αφιερώνοντας τη σημερινή μου ανάρτηση στην ανάπτυξη λογοτεχνικών χαρακτήρων. Η αλήθεια είναι πως θα μπορούσα να γράψω ολόκληρο βιβλίο σχετικά με το πώς μπορούμε να δομήσουμε τον χαρακτήρα/ήρωα ενός βιβλίου, όμως θα κάνω μια προσπάθεια να περιοριστώ σε δύο αναρτήσεις που θα χωριστούν σε Α’ και Β’ μέρος. Στο Α’ μέρος θα αναλυθούν το κύρια στοιχεία που πρέπει να έχει ένας λογοτεχνικός ήρωας και στο Β’ μέρος η πορεία που ακολουθεί μέσα στην εξέλιξη της πλοκής του μυθιστορήματος μας.

Image by Mike Bulliner

Είδη Μυθοπλαστικών Χαρακτήρων:

Ξεκινώντας την ιστορία που έχουμε εμπνευστεί, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε ως συγγραφείς είναι να ξεκαθαρίσουμε στο μυαλό μας πόσα είναι τα άτομα που πρόκειται να πάρουν μέρος σε αυτήν και στη συνέχεια να προσπαθήσουμε να τα χωρίσουμε σε δύο μεγάλες ομάδες: σε βασικούς και δευτερεύοντες χαρακτήρες (Β. Αθανασόπουλος). Βασικοί είναι οι χαρακτήρες εκείνοι που παίζουν σημαντικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας μας, ενώ οι δευτερεύοντες είναι χαρακτήρες που εμφανίζονται για λίγο ώστε να επηρεάζουν κατά κάποιο θετικό ή αρνητικό τρόπο την πλοκή. Μόλις ολοκληρώσουμε αυτόν τον διαχωρισμό, τότε προχωρούμε σε έναν ακόμα, αυτών της κατάταξης των ηρώων μας σε επίπεδους ή σφαιρικούς χαρακτήρες (E.M. Forster). Επίπεδοι καλούνται οι χαρακτήρες που δεν μεταβάλλονται στην πορεία της αφήγησης, σε αντίθεση με τους σφαιρικούς που είναι χαρακτήρες που επηρεάζουν και επηρεάζονται από τις καταστάσεις που παρουσιάζονται στο έργο, διαμορφώνουν και διαμορφώνονται ή εξελίσσονται μέσα από αυτές.

Σε όλα τα μυθιστορήματα, ο κεντρικός χαρακτήρας (πρωταγωνιστής) θεωρείται βασικός και σφαιρικός. Κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην εκάστοτε ιστορία και μέσα από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει διαμορφώνει την κρίση του βάσει της εμπειρίας που αποκτά. Ο αντίπαλός του θεωρείται μεν βασικός χαρακτήρας, αλλά όχι κατ’ ανάγκη σφαιρικός. Οι «κακοί» της κάθε ιστορίας είναι συνήθως χαρακτήρες επίπεδοι, οι οποίοι δεν αλλάζουν τα πιστεύω τους καθ’ όλη την διάρκεια των περιπετειών τους, παραμένοντας προσηλωμένοι στο «μίσος» ή στις λάθος αντιλήψεις τους. Σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα για παράδειγμα, ο ντετέκτιβ είναι ένας βασικός και σφαιρικός χαρακτήρας γιατί στην προσπάθειά του να εντοπίσει τον δολοφόνο, ξεπερνά τις αδυναμίες του και προσαρμόζεται στην πραγματικότητα που συναντά, ώστε να καταφέρει να συλλάβει το δολοφόνο. Ο δολοφόνος θεωρείται βασικός και επίπεδος χαρακτήρας. Παίζει βασικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, χαρίζοντας στον πρωταγωνιστή μας ειδεχθή εγκλήματα προς εξιχνίαση, όμως η προσωπικότητά του και τα πιστεύω του κατά κανόνα δεν μεταβάλλονται. Τα θύματα και οι μάρτυρες των δολοφονιών κατατάσσονται στους δευτερεύοντες χαρακτήρες. Αν αυτοί θα είναι σφαιρικοί ή επίπεδοι επαφίεται καθαρά στην κρίση του εκάστοτε συγγραφέα και στο μήνυμα που θέλει να περάσει στους αναγνώστες του.

Image by Mike Bulliner

Λογοτεχνικός Ήρωας και Αληθοφάνεια

Άραγε, τί είναι ένας «λογοτεχνικός χαρακτήρας»; Πολλοί από εμάς τους επίδοξους συγγραφείς μπορεί να σαστίσουμε στο άκουσμα αυτής της ερώτησης, όμως η απάντηση τελικά είναι πολύ πιο εύκολη απ’ όσο νομίζουμε. Ένας λογοτεχνικός (ή μυθοπλαστικός) χαρακτήρας είναι, απλά,… ένας ακόμη άνθρωπος. Φανταστικός, μεν, αλλά άνθρωπος. Και για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα, οι χαρακτήρες στη λογοτεχνία ορίζονται ως: «μυθοπλαστικές μορφές με ανθρώπινα χαρακτηριστικά», «αληθινά πρόσωπα που ξεπερνούν τα πλαίσια του κειμένου στο οποίο παρουσιάζονται», ή αλλιώς «πιστές αναπαραστάσεις πραγματικών ανθρώπων που διαθέτουν αληθοφάνεια». Για να φτάσουμε, λοιπόν, στο σημείο να αναπτύξουμε αληθοφανείς και πειστικούς χαρακτήρες για την ιστορία που έχουμε σκεφτεί και που αισθανόμαστε έτοιμοι να διηγηθούμε πάνω στο χαρτί, πρέπει πρώτα να αναλογιστούμε όλα εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν ένα ανθρώπινο ον.

Τί είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει έναν άνθρωπο να ξεχωρίζει από τους γύρω του;

Σίγουρα όχι μόνο το όνομα και η εμφάνισή του, αλλά πολλά περισσότερα. Το επίπεδο σπουδών του, οι αρχές που κληρονόμησε από την οικογένεια του, το επάγγελμά του και η θέση του στην κοινωνία, είναι κάποια από τα στοιχεία αυτά. Στο σύνολό τους πρόκειται για στοιχεία τα οποία εν συντομία συνθέτουν:

(α) Την Προσωπικότητά του

(β) Την Ψυχολογία του

(γ) Τον Κοινωνικό του ρόλο

Προσωπικά Στοιχεία

Το ονοματεπώνυμο και το φύλο ενός λογοτεχνικού χαρακτήρα είναι από τα πρώτα και θεμελιώδη στοιχεία που θα πρέπει να καθοριστούν. Καλό θα είναι να επιλέγονται συνήθη και ευανάγνωστα ονόματα, τουλάχιστον για τους βασικούς μας ήρως, ώστε να είναι εύκολο για τον αναγνώστη να τα συγκρατήσει στη μνήμη του.

Ημερομηνία και Τόπος Γέννησης: Το έτος κατά το οποίο γεννήθηκε κάποιος παίζει κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του (αν αναλογιστούμε κι εμείς προσωπικά το πόσο μας επηρέασε η κοινωνική και πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στο περιβάλλον που μεγαλώναμε ως παιδιά). Αν, για παράδειγμα, κάποιος γεννήθηκε σε ένα φτωχό χωριό της Ελλάδας εν καιρώ πολέμου, θα έχει πολύ διαφορετικά βιώματα από κάποιον άλλον που μεγάλωσε σε μια πόλη εν καιρώ ειρήνης. Συνεπώς, μία μικρή έρευνα για την κατάσταση που επικρατούσε στη γενέτειρα του ήρωα μας την χρονιά κατά την οποία έχουμε επιλέξει να «γεννηθεί» ο ήρωας μας κρίνεται το λιγότερο απαραίτητη, ώστε να μας κάνει να αφουγκραστούμε τις συνέπειες που θα είχαν αυτά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του.

Τόπος Διαμονής. Κάτι ανάλογο με τον τόπο γέννησης που περιγράφηκε προηγουμένως, ισχύει και με τον τόπο διαμονής. Οι επιρροές που δέχεται κάποιος που ζει σε ένα πλούσιο προάστιο της μεγαλούπολης είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με κάποιον που ζει σε μια πιο υποβαθμισμένη αστική περιοχή.

Εθνικότητα. Η έννοια της εθνικότητας είναι ηθική-πολιτισμική και εκφράζει τη σχέση του ανθρώπου με τον πολιτισμό απ’ όπου προέρχεται η οικογένειά του και με τις αξίες της οποίας μεγαλώνει. Το σύνολο των ανθρώπων που απαρτίζουν ένα έθνος κατέχεται από μια ξεκάθαρη φυλετική ομοιογένεια και τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του (φυλή, γλώσσα, θρήσκευμα, εθνική συνείδηση κ.α.) χαρακτηρίζουν το σύνολο αυτό σε παγκόσμια κλίμακα. Στην περίπτωση που κάποιος συγγραφέας επιλέξει χαρακτήρες οι οποίοι δεν είναι Έλληνες, τότε μια μικρή έρευνα στα ήθη και τα έθιμα του λαού στον οποίο ανήκει ο ήρωας του κρίνεται και πάλι απαραίτητη.

Επίπεδο Σπουδών και Επάγγελμα: Ένας άνθρωπος που έχει τελειώσει την βασική εκπαίδευση και εξασκεί το επάγγελμα του ναυτεργάτη θα έχει εκ διαμέτρου αντίθετη καθημερινότητα και συμπεριφορά σε σχέση με έναν κάτοχο διδακτορικού τίτλου που εργάζεται τα τελευταία χρόνια ως δικηγόρος. Οι σπουδές ενός ανθρώπου είναι εμφανείς στο ντύσιμό του, στον τρόπο ομιλίας του, στα ενδιαφέροντά του και στις προσωπικές του σχέσεις, συνεπώς πριν υποπέσουμε σε τραγικά συγγραφικά λάθη (πχ. στον τρόπο ομιλίας του ήρωα ή στην περιγραφή των συνηθειών του), καλό θα είναι να έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα των σπουδών, όχι μόνο του πρωταγωνιστή, αλλά και όλων των ηρώων μας.

Εισόδημα: Το αν είναι φτωχός ή ευκατάστατος ο πρωταγωνιστής μας έχει φυσικά άμεσο αντίκτυπο στις συνήθειες του. Βγαίνει αρκετά; Ταξιδεύει συχνά στο εξωτερικό; Ντύνεται ακριβά; Μετακινείται με διθέσιο αμάξι; Αν η απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι ναι τότε πρέπει να βρούμε στον ήρωά μας ένα ρεαλιστικό εισόδημα που να δικαιολογείται από το επάγγελμα που έχουμε ήδη επιλέξει για εκείνον και στη συνέχεια να δικαιολογεί όλες αυτές τις σπατάλες.

Πολιτικές Πεποιθήσεις: Άλλο ένα χαρακτηριστικό που προκύπτει συναρτήσει του εισοδήματος και του επαγγέλματος. Μπορεί να μοιάζει μηδαμινή λεπτομέρεια, όμως λόγω του ότι το μυθιστόρημά μας εξελίσσεται σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο ο οποίος ορίζεται από συγκεκριμένο πολίτευμα, τότε ίσως και να τύχει οι χαρακτήρες σας να εκφράσουν κάποια στιγμή την άποψή τους. Κανείς δεν μένει αμέτοχος στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα της εποχής του οπότε καλό θα είναι να έχουμε ορίσει από την αρχή το αν είναι αναρχικός, αριστερός, δεξιός, κεντρώος ή ουδέτερος.

Οικογενειακή Κατάσταση: Το αν είμαστε ελεύθεροι ή δεσμευμένοι, άγαμοι ή παντρεμένοι, με παιδιά ή χωρίς, εκτός του ότι έχει έναν συγκεκριμένο αντίκτυπο στην καθημερινότητά μας, εμπεριέχει διαφορετικό βαθμό υποχρεώσεων. Ένας άγαμος αφιερώνει περισσότερο χρόνο στον εαυτό του και στην καριέρα του, ένας παντρεμένος επικεντρώνεται στο σπιτικό του και ένας γονιός ασχολείται κυρίως με την ανατροφή των παιδιών του και δευτερευόντως με τον εαυτό του.

Όνομα συζύγου και τέκνων: Αυτή την πληροφορία μπορούμε να την παραλείψουμε αν η σύζυγος και τα παιδιά δεν παίρνουν μέρος στην πλοκή. Κι αυτό γιατί τα πολλά ονοματεπώνυμα σε ένα μυθιστόρημα κουράζουν τον αναγνώστη, επομένως αν δεν εμφανίζονται πουθενά καλό θα είναι να μην τους κατονομάσετε.

Λοιποί συγγενείς: Κάθε άνθρωπος έχει έναν συγκεκριμένο αριθμό κοντινών συγγενών με τους οποίους συνηθίζει να επικοινωνεί τακτικά. Ακόμα και τα ορφανά, έχουν κάποιους ανθρώπους από το ίδρυμα όπου μεγάλωσαν με τους οποίους κρατούν επαφές. Αν καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας μας ο πρωταγωνιστής δεν επικοινωνήσει ποτέ με την μητέρα του ή με τα αδέρφια του, αυτό θα δώσει την εντύπωση στον αναγνώστη ότι ίσως και να έχει προηγηθεί κάποιος τσακωμός μαζί τους.

Κοινωνικά Στοιχεία

Ένα βασικό λάθος που κάνουν πολλοί ερασιτέχνες συγγραφείς είναι ότι σκέφτονται τους ήρωες τους ως απομονωμένες οντότητες, ξεχνώντας ότι αποτελούν τμήματα της κοινωνίας. Κάτι τέτοιο έχει ως αποτέλεσμα να μην αναλύεται επαρκώς η κοινωνική τους διάσταση, κάποιες φορές μάλιστα να μην αναφέρεται καν. Κάθε άτομο είναι κομμάτι της κοινωνίας και σε ένα μυθιστόρημα ο λογοτεχνικός χαρακτήρας θα πρέπει να είναι προσδιορισμένος τόσο όσον αφορά στην κοινωνική του θέση, όσο και στον κοινωνικό του ρόλο.

Κοινωνική θέση: Ένας λογοτεχνικός χαρακτήρας μπορεί να είναι γονιός, έφηβος, ηλικιωμένος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ένας οδηγός λεωφορείου ή ένας επιχειρηματίας. Η κοινωνική του θέση προκύπτει ως συνάρτηση του επαγγέλματός του, της οικογένειας του αλλά και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο μεγάλωσε και εξακολουθεί να μεγαλώνει. Είναι ιδιαίτερα σημαντική  κατά τη δόμηση ενός λογοτεχνικού χαρακτήρα γιατί καθορίζει το πόσο επηρεάζει ή επηρεάζεται ο συγκεκριμένος χαρακτήρας από τους υπόλοιπους χαρακτήρες του μυθιστορήματος. Πιο συγκεκριμένα, μια ανώτερη κοινωνικά θέση μπορεί να δώσει σε κάποιον το δικαίωμα να επηρεάζει, να διοικεί, ακόμα και να εξουσιάζει τους γύρω του ( π.χ. ένας επιχειρηματίας, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κτλ) τη στιγμή που μια κατώτερη κοινωνικά θέση περιορίζει κάποιον στο να εξαρτάται από τη δύναμη των άλλων ή ακόμα και να είναι υποτελής (π.χ. μια γυναίκα στον αραβικό κόσμο που θέλει να σπουδάσει ή ένας αφρο-αμερικανός που διεκδικεί ίσα δικαιώματα μέσα σε μια κοινωνία λευκών).

Κοινωνικός ρόλος: πρόκειται για την ιδιότητα που κατέχει κάθε άτομο μέσα σε μια κοινωνία και προκύπτει ως συνάρτηση των προσδοκιών που έχουν από αυτό τα υπόλοιπα μέλη της. (Για παράδειγμα, από μία μητέρα έχουμε τη βασική προσδοκία να φροντίζει και να μεγαλώνει σωστά τα παιδιά της). Δεδομένου ότι η προσδοκώμενη συμπεριφορά (ο ρόλος) και η πραγματική συμπεριφορά ενός ατόμου είθισται να είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα, στα μυθιστορήματα παρατηρούμε πως ο κοινωνικός ρόλος των λογοτεχνικών χαρακτήρων δύσκολα εκπληρώνεται. Κάτι τέτοιο έχει ως αποτέλεσμα να βλέπουμε τον ήρωα να συγκρούεται με τον κοινωνικό του ρόλο, να επαναστατεί και να αγωνίζεται για τη διαφορετικότητα του και για την κατάκτηση του σεβασμού από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας (π.χ. ένας ομοφυλόφιλος που έρχεται σε σύγκρουση με τον κοινωνικό ανδρικό του ρόλο προσπαθώντας να κερδίσει τον σεβασμό των υπολοίπων, μια γυναίκα που προσπαθεί να σπουδάσει στον αραβικό κόσμο κτλ).

Ψυχολογία

Στοιχεία προσωπικότητας: Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ανθρώπου περιλαμβάνουν τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται, αισθάνεται και συμπεριφέρεται και όλα μαζί καθορίζουν τη συμπεριφορά του, τη συναισθηματική του προσέγγιση και τον τρόπο δράσης του στον επαγγελματικό, προσωπικό και οικογενειακό τομέα. Ο εγωισμός, το άγχος, ο ναρκισσισμός, η χαμηλή αυτοπεποίθηση, η αδυναμία συγκέντρωσης, η καχυποψία ή η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι μερικά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μια προσωπικότητα.

Παιδική ηλικία: Τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ανθρώπου θεωρούνται καθοριστικά για την μετέπειτα ενήλικη πορεία του, δεδομένου ότι πρόκειται για την περίοδο κατά την οποία τα παιδιά θεμελιώνουν την αυτοαντίληψή τους, αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους και εξοικειώνονται με κοινωνικές και πολιτισμικές προσδοκίες. Η ψυχολογική κακοποίηση, η παραμέληση και σε ακραίες περιπτώσεις η σωματική/σεξουαλική κακοποίηση μπορούν να αποβούν καθοριστικά για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ενήλικα, αν όχι και μοιραία. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που τα ψυχολογικά τραύματα ενός ανθρώπου τις περισσότερες φορές αναφέρονται ως «παιδικά τραύματα». Οι ενήλικες συμπεριφορές που μαρτυρούν τραυματικά παιδικά χρόνια είναι: ο φόβος δέσμευσης, απόρριψης, εγκατάλειψης, προβλήματα εμπιστοσύνης, δυσκολία διαχείρισης αρνητικών συναισθημάτων, αυστηρότητα, κυνισμός, ματαιότητα, εξάρτηση από αλκοόλ ή ουσίες, παραβατική συμπεριφορά, διατροφικές διαταραχές κ.α.

Ψυχολογικά τραύματα: Εκτός από τα τραύματα που έχουν αποκτηθεί κατά την παιδική ηλικία, υπάρχει ένας μεγάλος κατάλογος ψυχολογικών τραυμάτων τα οποία μπορούν να αποκτηθούν στην ενήλικη ζωή και να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχολογία του ανθρώπου. Τέτοια τραύματα μπορεί να είναι η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ένας βιασμός, μια απαγωγή, ένα θανατηφόρο ατύχημα, μια φυσική καταστροφή. Θεωρείται πολύ σημαντικό να έχουμε ξεκαθαρίσει από την αρχή τα ψυχικά τραύματα από τα οποία πάσχει ο ήρωας μας, ώστε να σκηνοθετήσουμε σωστά τη συμπεριφορά του καθ’ ολη τη διάρκεια της πλοκής.

Τωρινή σχέση με τους γονείς: Οι γονείς του λογοτεχνικού μας ήρωα μπορεί να είναι αυστηροί ή υποστηρικτικοί απέναντί του, απόντες ή παρόντες στη ζωή του, να διατηρούν μια κακή ή μια καλή σχέση με το παιδί τους κ.α. Όποια κι αν είναι η σχέση αυτή, σίγουρα επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ψυχολογία του, αλλά και τις αποφάσεις που παίρνει για το μέλλον του. Συστηματική επιρροή στις επιλογές του, σταθερή κριτική στις επιδώσεις του, δημιουργία εντάσεων στις διαπροσωπικές του σχέσεις, αδυναμία λήψης αποφάσεων είναι μερικές από τις αρνητικές συνέπειες μιας διαταραγμένης σχέσης γονιού-παιδιού που αναφέρονται συνήθως στην λογοτεχνία.

Σχέση με το άλλο φίλο: Πρόκειται για ένα στοιχείο συνδεδεμένο με την προσωπικότητα του χαρακτήρα και σχετίζεται με την άνεση που έχει ο ήρωας ή η ηρωίδα μας απέναντι στο αντίθετο φύλο, πόση αυτοπεποίθηση διαθέτει στις μεταξύ τους συναναστροφές αλλά και κατά πόσο θα διέθετε το θάρρος να κάνει το πρώτο βήμα σε μία πιθανή ερωτική σχέση. Επιπρόσθετα, θεωρείται άμεσα συνδεδεμένο και με τα βιώματα της παιδικής ηλικίας του ήρωα, δεδομένου ότι η ερωτική/συζυγική σχέση κάθε ανθρώπου αποτελεί ένα αντίγραφο της οικογένειας μέσα στην οποία μεγάλωσε, αλλά και της σχέσης που έχει με τους γονείς του.

Συνοψίζοντας…

Είναι πολύ σημαντικό για εμάς τους συγγραφείς όταν ξεκινάμε να δομήσουμε έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα να έχουμε συνεχώς υπόψη ότι πρόκειται για έναν φανταστικό χαρακτήρα που ανήκει στη σφαίρα της μυθοπλασίας, ότι πρόκειται δηλαδή για ένα φανταστικό πρόσωπο που θα μπορούσε να είναι αληθινό αλλά δεν είναι. Αυτό είναι και το κύριο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τη λογοτεχνία από την βιογραφία: «Πρόκειται για φανταστικά γεγονότα που θα μπορούσαν να συμβούν στην πραγματικότητα και για φανταστικούς χαρακτήρες που παρουσιάζουν στοιχεία και συμπεριφορές αληθινών προσώπων. Το ιστορικό μυθιστόρημα, παρόλο που καταπιάνεται με ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα, ΔΕΝ παρουσιάζει την επιστημονική ακρίβεια που παρουσιάζει μία βιογραφία ή ένα δοκίμιο».

Η μαεστρία του συγγραφέα, λοιπόν, έγκειται στο πόσο καλά θα καταφέρει να πλάσει τους χαρακτήρες του ως ομοιώματα αληθινών ανθρώπων, έτσι ώστε να καταφέρει να πείσει τους αναγνώστες του ότι είναι αληθινοί. Για να συμβεί αυτό, πρέπει οπωσδήποτε να μελετηθεί ο χαρακτήρας του κάθε ήρωα πρώτα ως ξεχωριστή προσωπικότητα και στη συνέχεια ως μέλος της κοινωνίας και ως άτομο με συγκεκριμένα ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Οι άνθρωποι δεν είναι μονοδιάστατοι, είναι τρισδιάστατοι, συνεπώς πρέπει συνέχεια να έχουμε στο νου μας το τρίπτυχο:

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ – ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΑ

για να καταφέρουμε να δημιουργήσουμε έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα με τον οποίο θα μπορέσει να ταυτιστεί ο αναγνώστης.

Όπως ίσως και να έχετε παρατηρήσει στα λογοτεχνικά βιβλία που έχετε ήδη διαβάσει, τα κοινωνικά στοιχεία ενός ήρωα σε συνδυασμό με τα ψυχολογικά του χαρακτηριστικά είναι αυτά που καθορίζουν σε ένα εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό την εξέλιξη της πλοκής ενός μυθιστορήματος. Όπως θα δούμε και στο Β’ Μέρος της ανάρτησης, ο κεντρικός ήρωας ενός μυθιστορήματος πάντα καλείται να συγκρουστεί με τα κακώς κείμενα της εποχής του, τις πεποιθήσεις και τις καταπιεστικές νοοτροπίες που καθορίζουν τα μέλη της κοινωνίας του, αλλά και να παλέψει ώστε να κερδίσει την αποδοχή και την αναγνώριση των γύρω του. Όσον αφορά στον τομέα της ψυχολογίας του, παρατηρούμε ότι πάντα καταλήγει να συγκρουστεί με τους προσωπικούς του φόβους, τα τραύματα του παρελθόντος αλλά και να βελτιώσει τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα του ώστε να πετύχει το στόχο του και να φτάσει στην κάθαρση.

Κλείνοντας την αποψινή ανάρτηση, θα ήθελα να σημειώσω πως το παραπάνω ερωτηματολόγιο μπορείτε να το κατεβάσετε σε εκτυπώσιμη μορφή από τον παρακάτω σύνδεσμο. Πρόκειται για  ένα ερωτηματολόγιο που προσωπικά συμπληρώνω κάθε φορά που ξεκινάω τη συγγραφή ενός νέου μυθιστορήματος και συνηθίζω να το εφαρμόζω σε όλους μου τους χαρακτήρες, όχι μόνο στον κεντρικό ήρωα (πρωταγωνιστή). Μπορεί να φαντάζει κουραστικό και χρονοβόρο, αλλά θεωρώ ότι μόνο όταν έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για όλους τους λογοτεχνικούς μας χαρακτήρες μπορούμε να χειριστούμε την εξέλιξη της πλοκής με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Επιπρόσθετα, στο εκτυπώσιμο έγγραφο pdf θα βρείτε μία επιπλέον σελίδα για ό,τι σημειώσεις χρειαστεί να κρατήσετε κατά τη διάρκεια της συγγραφής ή για όποιες άλλες αλλαγές απαιτηθεί να γίνουν στην πορεία. Το πλαίσιο φωτογραφίας που βρίσκεται στην πρώτη σελίδα, θα σας χρησιμεύσει στο  να προσθέσετε – αν αυτό σας εξυπηρετεί – ένα σκίτσο ή τη φωτογραφία κάποιου ηθοποιού που πιστεύετε ότι θα ταίριαζε στα εξωτερικά χαρακτηριστικά του ήρωά σας. Πρόκειται για μια τακτική που ακολουθούν πολλοί συγγραφείς ανά τον κόσμο και που και για μένα προσωπικά έχει αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμη.

© Μιχελακάκη Μαρία

 

Βιβλιογραφία

• Κουράκη Χρύσα (2008). Αφήγηση και λογοτεχνικοί χαρακτήρες, Τα μυθοπλαστικά πρόσωπα στο πεζογραφικό έργο της Ζωρζ Σαρή (1969-1995).
• Αθανασόπουλος Βαγγέλης (2010), Οι ιστορίες του κόσμου. Τρόποι της γραφής και της ανάγνωσης του οράματος. Αθήνα: Πατάκης.
• Παπαντωνάκης Γεώργιος & Κωτόπουλος Τριαντάφυλλος (2011). Σκηνικό Χαρακτήρες Πλοκή, Διαβάζοντας ένα Λογοτεχνικό Κείμενο, Για παιδιά και νέους, Αθήνα: Ίων.
• Δημήτρης Κούκης, Παιδοψυχολόγος http://www.dkoykis.gr/